Sự tiến hóa mà chúng ta học ở trường phổ thông là sự tiến hóa ở hình thức lý tính. Chảng hạn, chúng ta được dạy rằng sinh vật đơn bào ở biển là tổ tiên của tất cả những dạng thức sống phức tạp hơn. Loài cá phức tạp hơn nên chúng tiến hóa hơn bọt biển; loài ngựa phức tạp hơn nên tiến hóa hơn rắn; khỉ phức tạp hơn, vì vậy mà nó tiến hóa hơn ngựa; v.v. Bậc cao nhất là loài người, sinh vật phức tạp nhất, cho nên đây là dạng thức sống tiến hóa nhát trên hành tinh. Nói cách khác, tiến hóa có nghĩa là sự phát triển lũy tiến về độ phức tạp trong cấu tạo.
Định nghĩa này là một cách diễn giải cho quan niệm: Sinh vật nào có khả năng kiểm soát tốt nhất cả môi trường sống của nó lẫn tất cà những sinh vật khác sinh sống trong môi trường của chúng là sinh vật tiến hóa nhất; giống như tư tưởng “Mạnh được, yếu thua”, nghĩa là ở một môi trường sống nhất định, sinh vật tiến hóa nhất là sinh vật ở đỉnh chóp của chuỗi thức ăn trong môi trường đó. Như vậy, theo định nghĩa này, sinh vật nào có khả năng đàm bảo sự sống còn của chính mình nhất, có khả năng thé hiện bản nàng sinh tồn tốt nhất, sẽ là sinh vật tiến hóa nhất.
Từ lâu rồi chúng ta vốn biết ràng định nghĩa về sự tiến hóa này là chưa hoàn chỉnh, nhưng chưa thể lý giải tại sao. Ví dụ như, xét về mức độ phức tạp của cấu tạo sinh học, hai con người có sự tiến hóa đồng đều. Giả sử cả hai đều có trí thông minh như nhau, nhưng nếu một người hẹp hòi, bủn xỉn, ích kỷ trong khi người kia hào hiệp, cao thượng và vị tha hơn, thì chúng ta nói người hào hiệp, cao thượng và vị tha là tiến hóa – tiến bộ – hơn. Nếu một người sẵn sàng hy sinh cuộc đời mình để cứu người khác, chẳng hạn bằng cách lấy thân mình che chắn cho người khác tránh khỏi viên đạn đang bay tới hoặc tránh chiếc xe đang lao hết tốc lực, ta nói người hy sinh cuộc đời mình quả thật là một trong những người tiến hóa nhất. Chúng ta biết điều ấy là đúng, nhưng như thế lại mâu thuẫn với thuyết tiến hóa đã được truyền dạy bấy lâu nay.
(Tham khảo The Seat of The Soul)
