78 Degrees of Wisdom

GIỚI THIỆU NGUỒN GỐC TAROT

Nguồn Gốc Tarot

Bộ Ẩn Chính

Khoảng giữa thế kỉ 15, không lâu sau khi bộ bài châu Âu đầu tiên xuất hiện, một nghệ sĩ tên là Bonifacio Bembo đã vẽ một bộ bài không tên không số cho gia đình Visconti của Milan. Những thẻ hình này bao gồm bộ bài cổ điển dùng để chơi một trò chơi của người Ý tên là “Tarocchi”: gồm 4 bộ, mỗi bộ 14 lá (chính là bộ bài Tây bây giờ đấy, và 4 bộ là gồm Cơ Nhép Rô Diệp), ngoài ra còn thêm 22 lá thể hiện các cảnh tượng khác nhau được gọi là “triomffi” – hay trong tiếng anh là “trumps” – bộ chủ (bộ Đại Bí Mật), hay trong tiếng Việt thường gọi là Bộ Ẩn Chính.

Ngày nay, trong 22 hình ảnh của bộ Đại Bí Mật, nhiều lá có thể diễn giải một cách đơn giản như là cuốn catalouge hình ảnh xã hội Trung cổ, ví dụ như “The pope” – Giáo Hoàng, hoặc “The Emperor” – Đức Vua, hoặc những hình tượng mang tính chất phẩm hạnh, tinh thần trong các bài giảng giáo lý thời Trung cổ, như “The Wheel of Fortune” – Bánh xe may mắn. Một vài lá lại đại diện cho các đức hạnh, như lá “Temperance” – Thận Trọng, Cân Bằng, hoặc “Fortitude” – Dũng cảm. Một số lá khác lại thể hiện những cảnh thần thoại, tôn giáo, ví dụ như lá bài mô tả cảnh những xác chết trở dậy từ những nấm mồ hướng về chiếc kèm trumpet tượng trưng cho “The Last Judgment” – “Sự phán quyết cuối cùng”. Thậm chí còn có cả lá bài miêu tả lại một câu chuyện dị giáo nổi tiếng, đó là hình ảnh của một “mẹ xứ” (Nữ tư tế), điều mà chúng ta có thể cho là một trò đùa nhắm tới Nhà Thờ nhưng chứa đựng những ý nghĩa sâu sắc hơn là chỉ đơn thuần là chuyện cười châm biếm Giáo Hội. Dù vậy, chúng ta có thể nhìn nhận tấm hình dị giáo này như gốc rễ trong văn hóa đại chúng, và nó rõ ràng là đại diện cho một “hình mẫu” thời Trung Cổ. (“Mẹ xứ” là một hình tượng dị giáo vì thời đó ông cha vẫn khư khư quan niệm trọng nam khinh nữ, nên chỉ các bố mới được quyền “kết nối với Chúa trời” hay “Chăn dắt con chiên”).

Về sau một số lá đổi tên như lá “The pope” đổi thành “The Hierophant”, hay “The Fortitude” thành “The Strength”. Các bộ bài khác nhau được vẽ bởi các nghệ sĩ khác nhau cũng có thể có tên các lá bài khác so với bộ chuẩn mực nhưng chung quy đều cùng một họ nghĩa cả thôi.

Tuy nhiên lại có một hình tượng “cá biệt”. Một lá bài vẽ một chàng trai trẻ treo ngược trên một cây cột gỗ. Tay của chàng ngẫu nhiên giấu sau lưng tạo thành hình tam giác với đầu chúi thẳng xuống đất mẹ, chân phải co lại đè lên đầu gối chân trái tạo hình thập giá, hoặc cũng có thể là con số 4. Gương mặt tỉnh rụi bình chân như vại, thậm chí còn có thể nói là xuất thần. Bembo lấy hình ảnh này từ đâu? Chắc chắn không phải từ một gã tội phạm bị treo ngược trên giá treo cổ nhằm thị uy dân chúng như một vài nghệ sĩ sau này đã ngộ nhận.

Truyền thống Cơ Đốc Giáo đã miêu tả thánh Peter bị đóng đinh ngược, nên khi nhìn vào không thể nói rằng ngài đã bắt chước Chúa của ngài. Trong Thần Thoại Bắc Âu, thần Odin râu dài thông thái được diễn tả là đã tự treo ngược mình từ Cây Thế Giới trong chín ngày chín đêm, không phải ngài mắc bệnh tự ngược mà để lĩnh hội sự thông tuệ, món quà trong lời tiên tri. Nhưng cảnh thần thoại này tự nó có nguồn gốc từ cách tu những Pháp sư (Shaman), nam nữ Y sĩ có thật ở những vùng như Siberia hoặc Bắc Mỹ.

Trong lễ kết nạp và thời gian làm chân lon ton chạy việc, những ứng viên cho vị trí Pháp sư đôi lúc bị buộc phải treo ngược mình trong tư thái tòng teng giống hệt như trong hình vẽ của Bembo. Nhìn có vẻ như việc treo ngược cơ thể này tạo ra được một vài lợi ích cho tinh thần, kiểu như việc nhịn đói chịu lạnh tạo ra những ảo ảnh rực rỡ ấy?!. Các nhà giả kim – cùng với những phù thủy, rất có thể là những người đã sống sót còn lại trong truyền thống Shaman ở Châu Âu – cũng tự treo ngược bản thân với niềm tin rằng những tinh tuý trong…tinh trùng rất cần thiết cho sự bất tử sẽ chảy ngược xuống vùng trung tâm tinh thần ở não bộ(Kiểu….tinh trùng xông não ấy mà). Và thậm chí trước khi phương Tây bắt đầu coi trọng Yoga thì mọi người đã biết đến hình ảnh của những Yogi “đứng bằng đầu”.

Liệu có phải Bembo chỉ đơn thuần muốn miêu tả một nhà giả kim? Vậy tại sao ông không dùng một hình ảnh thường thấy hơn, kiểu như một người đàn ông râu tia xồm xoàm như lão cái bang lâu ngày không cạo  và quấy loạn một cái vạc bự đen ngòm trộn thập cẩm các loại chất hóa học? Lá bài với tự “The Hanged Man” – Người treo – là lá được “bồi” thêm vào bộ bài và sau này mới được lăng xê bởi T.S. Eliot trong “The Wasteland”, và cũng không đội nón đeo nơ nhận tự Nhà Giả Kim, mà là “lổi tiếng” là một chàng trai trẻ đã được “thông não” (ý là “Khai sáng”) trong vài truyền thống huyền hoặc nào đó. Có khi nào chính Bembo là một hội viên? Cách gác chân đặc biệt, một dấu hiệu bí mật thuộc về một tổ chức chưa được bật mí đã gợi ý như vậy? Và nếu Bembo vẽ Người Treo với mục đích thể hiện ra một cách thức “luyện cấp” bí truyền nào đó sao ông lại chọn chính hình ảnh “treo ngược cành cây”, mà không phải là viết dăm chục bài xã luận dễ hiểu dễ tiêu dễ truyền bá và dễ dàng truyền tải cả tấn kiến thức? Rồi tại sao Bộ Ẩn Chính lại có đúng 22 lá chứ không phải thêm 1 bớt 2, hay bất cứ con số thông thường dễ gặm nào liên hệ đến văn hóa Châu Âu? Liệu đó chỉ là điều tình cờ, hay chính Bembo (hoặc ai đó Bembo copy cat) mong muốn mô phỏng lại trường ý nghĩa huyền bí có liên quan mật thiết đến 22 chữ cái trong bảng chữ Hebrew? Tuy nhiên, nếu thực sự có bất cứ bằng chứng trôi nổi ở đâu đó chứng minh sự liên quan giữa Bembo hay nhà Visconti đến bất cứ nhóm hội ẩn danh bí hiểm nào thì cũng chưa có mống nào từng ghi chép lại để người đời kiểm chứng.

Một cái nhìn lướt qua sự tương quan ấn tượng giữa Tarot, chủ nghĩa huyền bí Do Thái và những kiến thức thần bí (gọi gộp lại là Qabalah cho tiện), sẽ phần nào vạch ra những cách thức “suy diễn”  những lá bài của Bembo theo cách nó đòi hỏi dù không mò đâu ra cho đủ những bằng chứng mắt thấy tai nghe đủ sức thuyết phục. Qabalah nhấn rất mạnh vào những ký tự biểu tượng trong bộ chữ cái Hebrew. Những ký tự đều có quan hệ dây mơ rễ má con ông cháu cha với con đường của Cây Đời (Tree of Life) và chúng đều được gán với những ý nghĩa biểu tượng riêng. Ngày nay, bảng chữ cái Hebrew gồm 22 chữ cái, trùng với số lá bộ Ẩn Chính của bài Tarocchi. Qabalah cũng ưu ái nhấn nhá sâu hơn với bốn chữ cái không tên không thể phát âm (nổi) của Chúa, YHVH. Chúng tượng trưng cho bốn thế giới Sáng tạo, bốn nguyên tố cơ bản của khoa học Trung Cổ, bốn giai đoạn tồn tại, bốn phương thức diễn giải Kinh thánh, và còn bla bla bla nhiều thứ nữa. Và, ngạc nhiên chưa, có 4 lá Hoàng Gia trong mỗi chất của Bembo.

Cuối cùng, Qabalah còn mon men “ngoại tình” với con số 10 – Mười Điều Răn; Mười Sephiroth (10 trạng thái nguồn gốc) trên mỗi cây trong bộ Tứ Cây Đời. Và Bộ Tứ này mỗi chất gồm 10 quân từ 1 đến 10. Chúng ta có thắc mắc tại sao người luận giải Tarot lại tuyên bố rằng bộ bài có gốc gác như một biểu tượng bằng hình ảnh của Qabalah, vốn vô nghĩa với số đông nhưng nặng nghĩa với một vài kẻ “ngoại tộc”? Thế mà trong cả nghìn trang viết về văn hóa Qabalah, chẳng có một từ nào gợi đến Tarot sất.

Những nhà thần bí học đã phán rất hùng hồn về nguồn gốc bí mật của những lá bài, ví dụ như trong một buổi mật nghị của những nhà Qabalah và những  giáo sư học giả khác ở Morocco năm 1300, nhưng làm gì đã có ma nào từng hé lộ chút xíu bằng chứng nào về những lời “phán thánh” đó cho cam. Khốn nạn hơn, mấy bố luận giải Tarot cũng im như hũ nút chẳng nhả ra chữ nào về Qabalah cho đến tận thế kỉ 19. Và tất nhiên, những cái têm và những số đếm, cũng như chú thích về chúng, mới được thêm vào sau này.

Nếu chúng ta chấp nhận ý tưởng của Carl Jung về nguyên mẫu nền tảng tâm linh trong tâm trí con người, chúng ta rất có thể nói rằng Bembo đã vô thức mở đường cho dòng chảy tri thức, tạo điều kiện cho trí tưởng tượng (thăng hoa) để sau này tạo nên những kết nối có ý thức. Tuy vậy, sự trùng hợp chính xác và hoàn chỉnh giữa 22 lá bài Bộ Ẩn Chính, Bốn Chất lá Hoàng Gia và Mười lá số trong Bộ Tứ siêu đẳng, hay vị thế và gương mặt xuất thần của Người Treo, vẫn xem như có thể bóp méo biến chất ngay cả một thế lực cường hãn như Collective Unconscious – Sự vô thức tập thể.

Trong nhiều năm Tarocchi được xem như một trò bài bạc cá độ, và chẳng mấy người biết đến vai trò của nó  như một công cụ bói toán tiên tri. Rồi một ngày đẹp trời vào thế kỉ 18, một nhà thần bí học tên là Antoine Court từ Gebelin đã tuyên bố chắc nịch rằng Tarot (cách người Pháp gọi trò chơi này) là tàn tích thải lại của The book of Thoth do vị thần Pháp thuật lắm chiêu nhiều phép của Ai Cập tạo ra nhằm truyền đạt lại tất cả những tri thức lại cho môn đệ của Ngài. Ý tưởng của Court dừ Gebelin xuất hiện nghe chừng viễn tưởng  ăn đứt thực tế, nhưng vào thế kỉ 19, một gã người Pháp khác là Alphonse Louis Constant, hay còn được biết dưới cái tên Aliphas Lévi, đã “mai mối danh tính” những lá bài với văn hoá Qabalah, và từ đó mọi người bắt đầu nhìn sâu hơn vào Tarot, phát hiện ra nhiều ý nghĩa, sự thông thái và thậm chí là sự khai sáng thông qua nghiên cứu sâu xa và chiêm nghiệm.

Antoine Court de Gebelin và The book of Thoth (Hiện nay có bộ Tarot tên là The book of Thoth nên đừng tưởng bở là đã tìm được quyển sách thần bí phép thuật nha)

Ngày nay, chúng ta thường coi Tarot như một thứ “ thuốc dẫn” , một con đường dẫn đến sự trưởng thành cá nhân thông qua sự thấu hiểu của mỗi người về bản thân và cuộc sống. Với vài người nguồn gốc của Tarot vẫn là câu hỏi mang tính thiết yếu; với vài người khác thì lượng tri thức chứa đựng tích luỹ trong những lá bài còn thiết thực hơn nhiều.

Còn với Bembo, ông đã thực sự tạo ra một nguyên mẫu chuẩn mực, dù là vô tình hay hữu ý. Nốc ao bất cứ hệ thống diễn giải chú thích nào hay bị xào nấu chế biến màu mè bởi các nghệ sĩ khác ra sao, những hình ảnh tự thân nó vẫn mê hoặc không ít người. Bằng một cách nào đó, chúng kéo chúng ta vào thế giới huyễn hoặc nơi không gì có thể dùng logic để giải thích, ngoại trừ trải nghiệm.

Xem Thêm – Tổng Quan 78 Độ Minh Triết Tarot